اندازه گیری صوت زیست محیطی در ایستگاه های تقلیل فشار گاز درون شهری

اندازه گیریصوت زیست محیطی در ایستگاه های تقلیل فشار گاز درون شهری

چکیده:

 یکی از معضلات ایستگاه های تقلیل فشارگاز مخصوصا در محیط داخل شهرها، آلودگی صوتی مربوط به آنها می باشد، مخصوصا اگر این ایستگاه ها در مجاورت منازل مسکونی و یا در محل های حساسی مانند مراکز آموزشی و ...  قرار گرفته باشند. از این رواندازه گیری صوت زیست محیطی بر اساس یک معیار و روش معین که بتوان  بر اساس آن به نتایجی قابل ارزیابی جهت اجرای برنامه های کنترلی دست یافت بسیار حائز اهمیت است. سازمان حفاظت محیط زیست در ضوابط خوداظهاری در پایش آلودگی محیط زیست و شیوه نامه آزمایشگاه های معتمد که بر اساس ماده 192 قانون برنامه پنجم توسعه کشور نگاشته شده است و در بخش روش ها و تجهیزات پیشنهادی( شیوه نامه 00-10-2) روش اندازه گیری صدا در منابع سیار را ذکر نموده و به استاندارد ANSI-IEC61672 اشاره کرده است اما با توجه به موقعیت ایستگاه های تقلیل فشار گاز که منابعی ثابت به شمار می آیند معمولا اندازه گیری صوت با هدف تعیین میزان آلودگی صوتی زیست محیطی در چندین نقطه در اطراف محل که متاثر از عملکرد ایستگاه است می باشد مد نظر است، تا بتوان جهت به حداقل رساندن اثرات آن اقدامات لازم را انجام داد. از این رو در این مطالعه سعی شده است که به بررسی استاندارد1996ISO که توسط آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا EPA)[1]) جهت اندازه گیری صوت زیست محیطی در مجاورت دستگاه ها و تاسیسات معرفی شده است و انطباق با شرایط موجود در ایستگاه های تقلیل فشار گاز شهری بپردازیم.

کلید واژه ها:

ایستگاه تقلیل فشار گاز، آلودگی صوتی، روش استاندارد اندازه گیری،

مواد و روش ها: کلیه یافته ها بر اساس بررسی و مطالعه متون علمی و مقالات معتبر بدست آمده است.

اندازه گیریصوت زیست محیطی

اندازه گیری صوت زیست محیطی بر اساس مجوز IPC[2] بایستی براساس استاندارد بین المللی 1996ISO باشد. برخی از روش های اندازه گیری نیز بر اساس استاندارد BS4142 وBS 5228 می باشد. دربرنامه ریزی برای بررسی صوت سالانه تعدادی از فاکتورها به شرح زیر بایستی مد نظر قرار گیرد:

• آیا محدودیت های صوت برای محدوده مورد نظر تعین شده است و نقاط NSL[3] کدام هستند
• آیا محدودیت های صوت برای تجهیزات معین شده است
• محیط زیست و شرایط آکوستیک محل( صوت محل و صدای خارجی)
• تغییرات در ساختمان و تاسیسات و راهبری از زمان آخرین اندازه گیری صوت
• نزدیکی تاسیسات به نقاط حساس و دریافت کننده ها
• درست بودن(تشدید نشدن) صدای آزار دهنده
• ویژگی محل و صدای زمینه ( صدای محیط در زمانی که تاسیسات صدایی نداشته باشند)
• وجود و یا عدم وجود عوارض زمین شناسی و یا ساختمان و یا سایر بنا هایی که می تواند در کاهش صدای منتشره موثر باشد
• نوع صدای تاسیسات : ضربه ای، کوبه ای و یا صدای پیوسته
• زمان بهره برداری از منبع آلاینده صدا، صداهای نوبه ای که در مدت مشخصی منتشر می شوند می توانند تداخل ایجاد کنند.

زمان و طول مدت اندازه گیری:

معمولا طول مدت اندازه گیری 30-15 دقیقه در روز و 15 دقیقه در شب می باشد. البته با توجه به مجوز IPC برحسب نمونه ممکن است به مدت کوتاه تر یا بلندتری نیاز باشد. به طور ایده آل اندازه گیری در روزهای متفاوت و زمانهای مختلف در طول روز می تواند برای اطمینان از نتایج اندازه گیری موثر باشد. هرچند تجربیات عملی نشان داده است که موانع زیادی برای این کار وجود دارد. در جایی که سر و صدا ثابت است  چند مورد اندازه گیری باید در طول زمان 4 ساعت در روز و حداقل 2 ساعت در شب انجام شود. (بخصوص برای تاسیسات بزرگ با تعداد زیادی منابع آلاینده صوت خارجی). اندازه گیری باید در زمانی انجام شود که معرف شرایط واقعی یا بدترین حالت کارکرد تاسیسات باشد. اگر به دلایل مختلف مانند شرایط آب و هوا، سر و صدای مداخله کننده خارجی و... امکان اندازه گیری نباشد باید این موضوع در گزارش اندازه گیری ذکر گردد. تغییرات قابل ملاحظه در طول زمان اندازه گیری بایستی مورد توجه قرار گیرد، یکی از آیتم های اندازه گیری مقایسه صوت اندازه گیری شده در طول زمان اندازه گیری با زمان گذشته است. تمام فاکتورها باید شبیه به هم باشد ازجمله مدت زمان اندازه گیری.

محل های اندازه گیری:

اندازه گیری بر اساس مجوز IPC  بایستی در زمان و مکان مشخص صورت پذیرد. به این ترتیب تغییرات زود گذر مشخص می گردد. محل اندازه گیری صدا باید همان محلی باشد که بعد از نصب صدا گیر در همان محل اندازه گیری صدا انجام خواهد شد، همچنین باید توجه داشت که شرایط زمین، ساختمان ها، فاصله و سایر فاکتورها بر صدای منتشر شده از تاسیسات تاثیر می گذارد. در انتخاب محل اندازه گیری باید به این نکته توجه نمود که نقاط انتخاب شده مکان هایی باشند که بیشترین تاثیر را از منبع انتشار صدا می پذیرد و یا مکانی که بدترین حالت را دارد باید انتخاب شود. در عمل می توان گفت که نقاط اندازه گیری نقاطی در مرز سایت موردنظر و یا مکان های حساس (NSLs) می باشند. البته بایستی به این نکته توجه نمود که محل اندازه گیری باید 3.5 متر از هر محل منعکس کننده صدا فاصله داشته باشد.

بهترین محل قرار گیری میکروفون دستگاه در فاصله عمودی 1.2 تا 1.5 متر بالاتر از سطح زمین و فاصله افقی 1 تا 2 متری از نمای سردر می باشد. این فواصل همچنین برای اندازه گیری در شب مناسب است. (البته باید موقعیت منطقه و ساختمان های اطراف را نیز درنظر گرفت).

اگر در مسیر اندازه گیری منبع مداخله ای و یا مانعی وجود داشته باشد باید محل اندازه گیری را نزدیک تر به منبع تولید صدا بگیریم  ولی مکان اندازه گیری نباید خیلی نزدیک منبع تولید صدا باشد.

یکی از عوامل مهم در اندازه گیری صدای سالیانه مشخص کردن استانداردها است. در بسیاری موارد اندازه گیری در شبکه وزنی A و  با شاخص LAeq,T  معین می شود.

شرایط آب وهوایی

به طور ایده آل اندازه گیری باید در شرایط آب و هوایی خنثی صورت پذیرد، به این معنی که باد و باران نبوده و در فشار و دمای استاندارد انجام شود، که البته این شرایط بسیار ایده آل می باشد و دسترسی به آن تقریبا غیرممکن است. از این رو می توان گفت اندازه گیری در متوسط سرعت باد 5 تا 7 متر در ثانیه (و نه در بیشتر از آن) قابل قبول است، اما اندازه گیری نباید در زمان بارش و هوای مه آلود انجام پذیرد.

چک لیست اندازه گیری صوت زیست محیطی باید شامل موارد زیر باشد:

1. کارخانه سازنده، مدل ، نوع و کالیبراسیون دستگاه اندازه گیری صدا
2. نوع پوشش محافظ باد و سایر تجهیزات مربوط به میکروفن
3. تاریخی که دستگاه با یک استاندارد قابل ردیابی کالیبره شده باشد
4. کالیبراسون دستگاه در محل اندازه گیری قبل و بعد از اندازه گیری
5. فرکانس شبکه وزنی مورد استفاده در اندازه گیری
6. توصیف محل اندازه گیری و نوع صدا (پیوسته، متناوب،تکانشی و...)
7. نقشه محل اندازه گیری که در آن مکان های اندازه گیری مشخص شده باشد.
8. محل قرار گیری میکروفن مشخص باشد
9. جزئیاتی درخصوص عوامل مداخله کننده و مانع های موجود بین منبع تولید صدا و محل اندازه گیری
   1. زمان و تاریخ اندازه گیری
   2. توصیفی از وضعیت هواشناسی
   3. میزان صوت زمینه (در جایی که امکان پذیر باشد)
   4. نام شخص اندازه گیری کننده

علاوه بر موارد فوق نتایج اندازه گیری باید به صورت جدول برای زمان های مختلف اندازه گیری در گزارش ذکر گردد. [1]

نمونه ای ازروش اندازه گیری صوت زیست محیطی

متدولوژی:

• این روش اندازه گیری بر اساس منابع زیر تدوین شده است:

• Environmental Noise Survey Guidance Document(2003)
•  EPA Guidance Note for Noise in Relation  to Schedule Activities (2006)
• ISO1996 Description and Measurement of Environmental Noise

محل های اندازه گیری نمونه

انداه گیری در 7 نقطه مرزی که در شکل و جدول در ادامه آمده است انجام می شود، نقطه a در نزدیک ترین فاصله نسبت به محل حساس( محل در یافت کننده صوت) قرار می گیرد.

اندازه گیریو ارزیابی پارامترها

در هریک از محل های اندازه گیری تراز فشار صوت متوسط به مدت 30 دقیقه اندازه گیری می شود.

 این اندازه گیری برای پارامترهای mine LAeq30 همراه با پارامترهای  ,LA1050, LA90 LAمی باشد.

شرایط و تجهیزات اندازه گیری

شرایط و تجهیزات اندازه گیری در جدول 3 و میزان حد مجاز صوت در محدوده اندازه گیری در جدول 4  آمده است ( کالیبراسون دستگاه سنجش صوت قبل و بعد از اندازه گیری باید چک شود):

نتایج اندازهگیری

نتایج اندازه گیری در محل نمونه در جدول ادامه آمده است:

تطبیق با حدوداستاندارد صوت زیست محیطی

استاندارد روز 55 دسی بل(A) : میزان صوت در نزدیک ترین محل نسبت به منازل مسکونی ( در موقعیت a) با حد مجاز صوت مطابقت دارد (کمتر از 50 دسی بل (A) )

استاندارد شب 45 دسی بل(A): میزان صوت در شب نیز با حد مجاز صوت در منطقه مسکونی مقایسه و نتیجه گیری شد که از حد مجاز کمتر است. [1و2و3و4]

تعاریف:

dB (A): لگاریتم صوت دسی بل نامیده می شود. A به معنای شبکه وزنی قابل شنیدن برای انسان است.

 Leq و LAeq:  Leq تراز صوت معادل پیوسته است، این پارامتر شامل صوت متوسط در مدت زمان اندازه گیری است و کل صداهای موجود را دربر می گیرد. پارامتر LAeqتراز صوت معادل پیوسته است که در شبکه وزنی A اندازه گیری شده و با دامنه صوت شنوایی انسان همبستگی دارد. این پارامتر معمولا در اندازه گیری شدت صوت صنعتی استفاده می شود.

LA90:  میزان صوتی که در بیش از 90% زمان وجود داشته است. معمولا به عنوان شناسایی صدای زمینه مورد استفاده قرار می گیرد. این آیتم شامل صدا های لحظه ای مانند عبور ماشین و صدای هوا پیما و ... نمی شود و برآورد خوبی از صدای ثابت تاسیسات است.

LA50: میزان صوتی که در بیش از 50% زمان وجود داشته است. این پارامتر آماری زمانی که متناوبا و به صورت گاه و بی گاه صدای های تداخلی از منابع دیگر به وجود می آید آیتم مناسبی محسوب می گردد.

LA10 : میزان صوتی که در بیش از 10% زمان وجود داشته است و معین کننده بیشترین میزان صوت در محل اندازه گیری است.

LAmax و LAmin: حداکثر و حداقل تراز فشار صوت در مدت زمان اندازه گیری که نشان دهنده بیشترین مقدار اندازه گیری شده و کمترین میزان صدای اندازه گیری شده است.

LAs , :LAf  میزان صوت اندازه گیری شده در مدت زمان 1ثانیه درحالت استاندارد اندازه گیری آهسته (Slow) و تند (Fast) توسط دستگاه است. این پارامتر معین کننده میزان صوتی است که از یک منبع مشخص قابل شندیدن است. [2]  و[7]

حد مجاز آلودگی صوتی – سازمان حفاظت محیط زیست ایران

کمیسیون امور زیربنایی صنعت و محیط زیست در جلسه مورخ 19/12/1386 بنا به پیشنهاد شماره 44925-1 مورخ 29/7/1386 سازمان حفاظت محیط زیست و به استناد ماده 2 آیین نامه اجرایی نحوه جلوگیری از آلودگی صوتی، حد مجاز آلودگی صوتی و روش و محل اندازه گیری آلودگی صوتی را تغییر داد. در این تغییرات به جای استفاده ازLAeq  از شاخص دیگری با عنوان LP  جهت اندازه گیری شدت صوت زیست محیطی استفاده شده است. بر اساس این استاندارد فرمول محاسبه تراز متوسط (Lp) روز و شب به شرح زیر است.

 بر اساس مصوبه فوق حد مجاز آلودگی صوتی به شرح جدول ذیل تعیین شده است:

 Leq(10)  تراز معادل در مدت زمان 10 دقیقه اندازه گیری است که 24 بار در شبانه روز با فاصله زمانی یک ساعت اندازه گیری می شود. محل اندازه گیری ضلعی از فرستنده است که کمترین فاصله را با دریافت کننده دارد. بر اساس این مصوبه وزارت راه و ترابری موظف گردیده است ظرف مدت 10 سال از تاریخ ابلاغ ، موقعیت مکانی ایستگاه های راه آهن و فرودگاه های موجود را با شرایط و ضوابط یاد شده تطبیق دهد و گزارش پیشرفت عملیات خود را در این خصوص هرساله به کمیسیون امور زیربنایی،صنعت و محیط زیست هیات وزیران ارائه نماید. [5]

 در سال 1390سازمان حفاظت محیط زیست در ضوابط خوداظهاری در پایش آلودگی محیط زیست و شیوه نامه آزمایشگاه های معتمد که بر اساس ماده 192 قانون برنامه پنجم توسعه کشور نگاشته شده است و در بخش روش ها و تجهیزات پیشنهادی( شیوه نامه 00-10-2) روش اندازه گیری صدا در منابع سیار را ذکر نموده و به استاندارد ANSI-IEC61672 اشاره کرده است  و پارامتر های قابل اندازه گیری را Lmax و Lmin قرار داده است، اما با توجه به موقعیت ایستگاه های تقلیل فشار گاز که منابعی ثابت به شمار می آیند معمولا اندازه گیری صوت با هدف تعیین میزان آلودگی صوتی زیست محیطی در محل که متاثر از عملکرد ایستگاه است می باشد مد نظر است تا بتوان جهت به حداقل رساندن اثرات آن اقدامات لازم را انجام داد. [6]

بحث و نتیجه:

به نظر میرسد که انتخاب چندین نقطه مشخص در اطراف ایستگاه و انتخاب نقاط حساس( (NSLو اندازه گیری تراز معادل صوتLAeq30(تراز معادل صوت در مدت زمان 30 دقیقه) همچنین تهیه نقشه محل ایستگاه که در آن مکان های اندازه گیری مشخص شده باشد می تواند توصیف بهتری از شرایط ایستگاه را در اختیار قرارداده و جهت اتخاذ روش های کنترلی مناسب تر باشد. استفاده از این روش نسبت به استفاده از  شاخص LPاطلاعات در دسترس تری در اختیار قرار می دهد که معرف شرایط  موجود می باشد. البته همانطور که در این استاندارد هم اشاره شده است اجرای  آن برای ایستگاه های راه آهن و فرودگاه ها الزام گردیده است.

منابع:

1. ISO1996 Description and Measurement of Environmental Noise
2. Environmental Noise Survey / Guidance Document. Environment Protection Agency 2003
3. Environmental Noise Survey Millipore Ireland B.V December 2008 Report 28335
4. EPA Guidance Note for Noise in Relation  to Schedule Activities (2006)

5. سازمان حفاظت محیط زیست ایران-وزارت راه و ترابری-نامه شماره 49127/ت38734ک- 5/4/1387

6. ضوابط خوداظهاری در پایش آلودگی محیط زیست و شیوه نامه های آزمایشگاههای معتمد-معاونت محیط زیست انسانی-دفتر پایش فراگیر محیط زیست- اردیبهشت 1390

7. دستورالعمل اندازه گیری میزان آلودگی صوتی در محیط- سازمان حفاظت محیط زیست بخش هوا، منابع سیار-نسخه 00-1388

گردآوری توسط: عاطفه طاهرخانی مسئول حفاظت محیط زیست شرکت گاز استان تهران